Şu anda bir iş arama sürecindeyseniz yalnız değilsiniz. ABD’de işsizlik maaşı için başvuruda bulunan insanların sayısı rekor rakamlara ulaştı ve küresel işgücünün yarısı geçim kaynaklarını kaybetme riski altında. İster işten yeni çıkarılmış veya küresel pandeminin öncesinde de işsiz olun, ister bir değişiklik yapmak isteyin, işe alımların durduğu ve işten çıkarmaların gerçekleştiği bu dönemde iş aramak birkaç ay öncesine kıyasla farklı olacaktır. Peki ne kadar farklı olacak? Yaşanan bu kriz açık pozisyonlar bulmaktan ön yazı ve CV yazmaya, (ideal) senaryoda iş görüşmesi yapmaya kadar süren iş arama sürecine bakışınızı değiştirdi mi? Her zamanki tavsiyeler hâlâ geçerli mi? 

Bu sorulara cevap vermek amacıyla, University of Texas’tan psikoloji profesörü ve Bring Your Brain to Work: Using Cognitive Science to Get a Job, Do it Well, and Advance Your Career’ın yazarı Art Markman ve Harvard Business School’dan öğretim üyesi ve It’s Not the How or the What but the Who’nun yazarı Claudio Fernández-Aráoz ile görüştüm. Bu dönemde göz korkutucu olduğunu hissettiğimiz zorluklarla yüzleşmek için tavsiyeleri şunlardı:

Network’ünüzü kullanmaya başlayın

Fernández-Aráoz ve Markman, bu şartlar altında özellikle üst düzey pozisyonlarda iş bulmanın kimleri tanıdığınızla eskisinden çok daha fazla bağlantılı olduğu konusunda hemfikir. Markman “İşe alımla ilgilenen yöneticiler bir özgeçmiş ve portföy yığınıyla uğraşırken bir tür tanıdıklık arayacaklardır” diyor. Bu yüzden network’ünüzü aktif olarak kullanın. Yeni bir iş fırsatı aradığınızı sosyal medyada paylaşabilirsiniz ve gelecekte sizi işe alacak birine neler katabileceğinizi açıklayabilirsiniz.

Bununla birlikte, bağlantınızın koptuğu eski çalışma arkadaşlarınıza da doğrudan ulaşabilirsiniz. Linkedln’den bir davet gönderdiğiniz veya nasıl olduklarını sorduğunuz, durumunuzu açıkladığınız ve yeni pozisyonunuzu ararken bir tavsiyeleri olup olmadığını sorduğunuz bir e-posta yollayabilirsiniz. Elbette bu kolay bir şey değil. Bir işe sahip olmadığınız ve paylaşacak iyi haberlerinizin olmadığı zamanlarda bunları yapmak zor olabilir. Ayrıca bugünlerde insanlar normal bir güne kıyasla bunalmış hissediyor olabilir. Ancak unutmayın ki insanlar, ellerinden geldiğince yardımcı olmak isterler. Yakın bir zamanda iş arayan eski bir çalışma arkadaşımla yeniden bağlantı kurdum ve ona tavsiye vermek, hatta birkaç işe yönlendirmek çok iyi hissettirdi. 

Özgeçmişinizi ve ön yazınızı yenileyin

Fernández-Aráoz ön yazınızda okuyucunun dikkatini çekmek amacıyla bahsedeceğiniz “ortak bir payda bulmak için çabalamalısınız” diyor. Bununla birlikte birçok şirketin şu anki önceliği krizi atlatmak olduğu için bu amaca hizmet edebilecek kişiler arayabilirler, bu nedenle daha önce zorlayıcı ortamlarda, ciddi baskı altında çalıştığınızın da altını çizmek isteyebilirsiniz. Elbette özgeçmişinizi güncellemek her zaman iyi bir alıştırmadır ama işinizi kaybettiğiniz veya yakın bir zamanda kaybetmeyi beklediğiniz bir durumda özellikle önem taşır. Ayrıca bir ön yazı ve özgeçmişi nasıl oluşturacağınız hakkında verilen klasik tavsiyeler hâlâ doğruluğunu koruyor.

Uzaktan iş görüşmesi için hazırlanın

Birçok insanın evden çalıştığını düşünürsek bir iş görüşmesine çağrılacak kadar şanslıysanız bu büyük ihtimalle uzaktan bir görüşme olacaktır. Bir iş görüşmesinde nasıl hareket edeceğiniz ve nasıl hazırlanacağınız üzerine verilen standart tavsiyeler hâlâ geçerliliğini koruyor ancak aynı zamanda işin diğer boyutlarını da gözden geçirmelisiniz:

Teknoloji

İş görüşmesinin zamanı belirlendiğinde hangi video platformunu kullandıklarını sorun ve sonrasında özellikle ekran paylaşma gibi özellikleri kullanmanız gerekiyorsa bu platformun çalışma şekline alışmak için zaman ayırın. Görüşmeden önce toplantı linkini mutlaka test edin. Teknolojinin sorun yarattığı bir durumda görüşme yapacağınız kişiye bir şekilde ulaşabileceğinizden emin olun. Markman, “İsteyeceğiniz son şey zorluk yaşadığınız, stresli bir durumda konuşma akışınızın sekteye uğramasıdır” diye tavsiye veriyor. “İnsanlar olabildiğince hoşgörülü olacaktır ama beklenmeyen olaylara hazırlıklı olduğunuzu gösterebilirseniz yetkinliğinizi karşı tarafa aktarabilirsiniz.” Ayrıca teknolojik anlamda sorunsuz bir görüşme geçirmek için mümkün en iyi koşulları ayarlayın. Örneğin, Markman iş görüşmesi sırasında evdekilerden interneti kullanarak televizyon izlememelerini istemeyi öneriyor.

Görünüm

Hedefiniz profesyonel görünmektir. Takım elbise giymek zorunda değilsiniz, nitekim bu şartlar altında takım elbise giymek biraz garip görünebilir. Ama eşofman üstü de giymek istemezsiniz. Görüşmeniz için boş bir arka plan seçin (sanal plaj arka planlarından kullanmamanızı söylemeye bile gerek yok. Fernández-Aráoz arka planınızda gösterebileceğiniz profesyonel görünümlü bir alana sahipseniz bunun sizi daha insancıl göstereceğini ve düz bir duvarın karşısında olmaktan daha iyi olduğunu söylüyor. Ancak görüşme yaparken yanınızdaki insanların yaratacağı aksaklıklar veya yanlışlıkla dağınık bir oda görüntüsü vermek gibi durumlarda boş bir duvar daha az risk taşıyabilir. Bunlarla birlikte görüşme sırasında ayakta durmayı da düşünebilirsiniz. Fernández-Aráoz “Böylece daha enerjik oluyorsunuz, ses telleriniz daha hızlı ısınıyor ve daha kolay katılım sağlıyorsunuz” diyor.

Şirketin krize yaklaşımı

Markman, şirket üzerine yapacağınız her zamanki araştırmaya ek olarak şirketin Covid-19 krizine karşı neler yaptığını araştırmanızı da öneriyor. En güncel bilgileri elde etmeye çalışın. Markman, “Her şey çok hızlı değişti, üstelik bu işe birkaç ay önce başvurmuş olabilirsiniz. Olabildiğince bilgi sahibi olduğunuzdan emin olun. Web sitelerini, her haber bültenini ve sosyal medya yayınını görüşme gününe kadar ve görüşme günü içinde kontrol edin” diyor.

Görüşmeden önce prova yapın

Sıkça sorulan sorulara nasıl cevaplar verebileceğinizi deneyin. Markman “Gergin hissettiğimizde kendimizi gözlemlemeye başlarız. Görüşme sırasında konuşurken kendi görüntünüzü görebileceğiniz için dikkatiniz dağılabilir. Bir yüze, özellikle de kendi yüzünüze bakmak söyleyeceklerinizi unutmanıza yol açar.” diyor. Görüşmeyi yapmayı planladığınız yerde prova yaptığınızdan emin olun, böylece nasıl göründüğünüzü görebilirsiniz. Prova yaparken kendinize bakmadan duramıyorsanız görüntünüzün olduğu pencereyi kapatmak isteyebilirsiniz. Dikkatinizi dağıtacak kadar kendinizin bilincinde olmak istemezsiniz. Markman “Ancak görüşme sırasında zaman zaman kendinize bakmak kıyafetinizin etiketinin veya başka bir şeyin görünmediğinden emin olmanızı sağlayabilir” diyor.

Görüşmeye olumlu bir düşünce yapısıyla girin

Görüşme sırasında karşı taraftan aynı seviyede sözlü olmayan bilgi almayacağınızı unutmayın. Ayrıca Fernández-Aráoz’un da belirttiği gibi, geribildirim almadığımız zaman bunu olumsuza yormaya meyilli olduğumuzu gösteren birçok araştırma mevcut. “Görüşme iyi gitmiyor” diye düşünüyoruz. Bu yüzden öncesinde olumlu bakış açınızı korumak için deneme yapın ve en iyisinin olacağına inanın. Performansınızı sorgulamaya başladığınızda kendinize söylediğiniz bir mantranız olabilir. Bunun yanında görüşme başlamadan beş dakika önce sessizce oturup görüşmenin iyi geçmesi için bütün sebepleri aklınızda gözden geçirebilirsiniz.

Duygularınızı ekranda biraz abartın 

Aynı sebeplerden ötürü, görüşme sırasında duygularınızı aktarabilmek için alıştırma yapmak isteyebilirsiniz. Fernández-Aráoz “Gelişmiş teknoloji bir kulaklığınız olmadığı sürece ses sıkıştırılacaktır ve sesinizden anlaşılacak birçok duygu bu süreçte kaybolacaktır” diye açıklıyor ve ekliyor: “Bu yüzden bu duyguları biraz daha görünür kılmalısınız." Aynı zamanda Fernández-Aráoz’a göre “ortam, ses tonunuz ve vücut dilinizle ilgili geribildirim almak” için bir arkadaşınızla video üzerinden alıştırma yapmanızı öneriyor. Hedefiniz rahat ve doğal görünebilmek. Birkaç deneme sorusunu cevaplarken kendinizi kaydedebilir ve nasıl göründüğünüze bakabilirsiniz. Ancak yanlış yaptığınız her şeye odaklanacaksanız bu alıştırmaya hiç bulaşmayın. Tekrar etmek gerekirse, performansınızı engelleyecek kadar kendinizin bilincinizde olmak istemezsiniz. 

Görüşme sırasında karşı tarafa samimiyetinizi hissettirin

Bu kriz insanları çalışma arkadaşlarıyla duygusal anlamda bağlantı kurma konusunda daha istekli hale getirdi ve görüşme yaptığınız kişinin görüşme sırasında ne kadar samimiyet hissettirdiğiniz konusunda yüksek beklentileri olabilir. Markman, karşınızdaki kişi havadan sudan konuşmak için sohbete başladığında buna ayak uydurmanızı tavsiye ediyor. Ancak karşınızdaki kişiye şu anda kendisinin ve sevdiklerinin nasıl olduğunu sormak uygun olabilir. Ayrıca aynı soru size de yöneltilebileceği için bu soruya hazır, iyi bir cevabınız olmalı. Markman, şuna benzer bir cevap öneriyor: “Sorduğunuz için teşekkürler. Bu şartlar altında mümkün olduğunca iyi gidiyor.” Gereksiz detaya girmek zorunda değilsiniz.

Uygun sorular sorun

Fernández-Aráoz görüşme sırasında soru sorma fırsatınız olduğunda bütün “olağan sorular”ı sormanız gerektiğini söylüyor: Bu rol için beklentileriniz neler? Bu pozisyon için başarıyı nasıl ölçeceksiniz? Size sormam gereken neyi sormadım? Markman ayrıca sanal ortamda işe alım süreçlerini de sormayı öneriyor. İşe yeni başlayanların uyum sağlaması için neler yapacak, yeni çalışana nasıl yardımcı olacaklar?

İş aramak hiçbir zaman kolay değildir. Ancak bugünlerde özellikle zor olacaktır, bu yüzden bu süreçte kendinize çok yüklenmemeye çalışın. Muhtemelen yaptığınız herhangi bir şey yüzünden işsiz kalmadınız ve birçok, birçok insan sizinle aynı durumda. Ekonomi yeniden düzelecek ve düzelene kadar da elinizden geleni yaptığınızı unutmayın.