Guatemala hükümeti, ülkede ilk Covid-19 vakası görüldükten sadece sekiz gün sonra, yani 21 Mart’ta tüm ülkeyi kapatma kararı aldı. Aynı gün, ülkenin ikinci büyük şehri Quetzaltenango’daki inovatif ve hızlı büyüyen bir sürücü kursu olan Marsa, araç filosunu yüzde 20 büyütmeye yönelik planlarını askıya alma kararı verdi. Şirketin CEO’su Saul Calderon, “Bir finansal yıkımla karşı karşıyaydık” diyor ve ekliyor: “Tüm ekip, Marsa’daki herkes bir an bile uymadan bu riske nasıl yanıt vereceğimizi düşünmeye başladık.” Ancak Calderon o akşam birçok iş sahibinden farklı olarak kendilerine yardımcı olabilecek bir fikir bulmayı başarmıştı.
Bundan iki yıl öncesinde Calderon ve Quetzaltenango (genelde Xela olarak da bilinir) bölgesinden 17 şirket sahibi ulusal ölçekte özel sektör çatı organizasyonu olan Fundesa tarafından desteklenen Scale Up Xela girişimcilik ekosistemi geliştirme programı kapsamında bir araya gelmişlerdi. Bu makalenin yazarlarından Isenberg ve Onyemah, Fundesa’da danışmanlık yapıyor ve bu kurum yerel bankalardan, üniversitelerden ve şirketlerden destek alıyor. Çalıştaylar ve yedi aylık bir eğitim programı ile desteklenen 18 şirket sahibi ve bunların kilit ekipleri, birbirlerini daha iyi tanıma, güçlü ve zayıf yanlarını daha iyi anlama konusunda etkileşimde bulundular. Ortak bir WhatsApp grubu kurdular ve böylelikle ilişkilerini sürdürerek kaynak paylaşımı konusunda birbirlerinden fikir almaya başladılar.
21 Mart’ta ülke kapandıktan birkaç saat sonra Scale Up Xela WhatsApp grubu yüzlerce mesajla doldu. İnsanlar güncel bilgi paylaşımından moral vermeye kadar birçok noktada paylaşım yapıyordu. Ertesi gün gruptakiler bir Zoom toplantısı düzenleyerek yeni büyüme alanlarına dair beyin fırtınası yapmaya ve yeni planlar üzerinde çalışmaya başladılar. Oluşturdukları bu ekosistem sayesinde daha fazla kaynağa ve desteğe daha hızlı erişme şansı buldurlar ve bu yeni soruna karşı daha yaratıcı çözümler düşünme fırsatı sağladılar.
Son on yıldır Fundesa ve benzeri yerel organizasyonlar ve Guetamala’dan Kanada’ya Ohio’dan Colombia’ya kadar birçok yerdeki Scale Up topluluklarıyla işbirlikleri gerçekleştiriyoruz. Bu on yılda ve farklı ekosistemlere dair deneyimlerimizde bu tür networklerin binlerce büyüme fırsatını ortaya çıkarabildiğini gördük. Ancak Covid-19 olmadan önce bu networklerin bir kriz döneminde ne kadar değerli olduğu çok anlaşılamamıştı. Scale Up Xela örneğinde olduğu gibi özellikle yerel gruplar ciddi bir dayanıklılık ve büyüme fırsatı sunabiliyor. Mevcut pandemi döneminde ister girişimci olsun ister olmasın, tüm topluluk liderlerinin bu networklerin güçlü özelliklerini taklit edebileceklerine, hatta ortada resmi bir kurgu olmasa dahi bunu yapabileceklerine inanıyoruz.
Bu networklerin pandemiye cevap verme sürecinde gözlemlediğimiz, pratik ve genele uygulanabilen dört öğrenimi sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Networkünüze bir kimlik verin. İlk aşamadan itibaren networkünüze dikkat çeken bir isim (Scale Up gibi) ve hatırda kalan bir adres (Scale Up Xela gibi) belirleyin. Bu tür yaklaşımlar ileriye dönük harekete geçmeyi hızlandırır, girişimcileri rahatlatır ve networkteki herkesin daha çok odaklanmasını sağlar. Bu isimler ayrıca büyüme ve başarıya dair pozitif mesajlar verir.
Bilgi paylaşımını sağlayın ve sık sık paylaşın. Bu tür bir kriz sırasında doğru ve sık bilgi paylaşımının önemini daha iyi anladık. Bilgi paylaşımını kolaylaştıracak süreçlerin kurgulanması durumunda bu paylaşımlarına çok daha hızlı ve etkili bir iletişime dönüştüğü bir gerçek. Kanada’da, Guetamala’da ve Columbia’da kurulan networklerde katılımcı firmalar iletişim için WhatsApp, Facebook ve diğer platformları kullanıyorlar ve günde birkaç kez temasa geçerek fikir paylaşmanın önemini biliyorlar.
Scale Up Marketplace adını verdiğimiz daha yapısal bir süreç kapsamında şirketler belirli ihtiyaçları (“Kim bana Maaş Garanti Sigortası hakkında bilgi verebilir? gibi) veya belirli varlıkları (Muhasebecimin adı ve telefonu aşağıda. Kendisi bu dönemde çok iyi iş çıkardı) birbirleriyle paylaşabilirler. Bu gruplar krizden önce de etkin çalıştıkları için kriz döneminde hızlıca devreye girebildiler.
Bu tür paylaşımlar bilinçli biçimde kurulmuş networklerde çok daha etki oluştursalar da duruma göre de kurgulanabilirler. Kanada’da yaşayan ve Veg Out adlı vegan sokak yemekleri şirketini kuran Patrick Stewart, birçok benzeri gibi bu durumla mücadele edecek ölçeğe sahip değildi. Stewart, kendine benzeyen 15 şirketle birlikte bir konsorsiyum kurdu ve deposunu ve mutfağını üretim ve lojistik ihtiyacı olanlara açtı. Bu hamle networkte dayanıklılığı ve iş yapma heyecanını artırdı.
Piyasanın ihtiyaçlarını karşılamak için yeni işbirlikleri geliştirin. Covid-19 neredeyse tüm iş modellerini etkiledi ancak bir yandan da yeni iş modellerini mümkün kılarak yeni işbirliklerine de imkan tanıdı. Örneğin, bir sürücü kursu ile bir bira üreticisi birbirinden uzak görünüyor olabilir. Ancak Guatemala’daki kapanıştan hemen sonraki gün Marsa Scale Up Xela networkündeki bira üreticisi GUIN ile işbirliğine giderek boşa çıkan araçlarıyla GUIN biralarının dağıtımına yardımcı olmaya başladı. Marsa, bu network üzerinden bir eczane, bir süpermarket ve bir ev eşyaları mağazasıyla da aynı şekilde işbirliğine gitti. GUIN de bir diğer Scale Up Xela üyesi olan yazılım şirketi CAIN Coders ile işbirliği yaparak ödeme ve stok kontrolü için bir platform oluşturdu. GUIN bu sayede dağıtım kapasitesini artırdı ve 100 kilometre ötedeki Guatemala City’deki yerel dağıtıcılarla da çalışmaya başladı.
Ekosistemler arası bağlantı oluşturun. Networkler ve ekosistemler, özellikle de kriz dönemlerinde daha önce görülemeyen fırsatların ortaya çıkmasına imkan verirler; özellikle de ekosistemler de kendi aralarında iletişime açık olursa. Bu makalenin yazarlarından Shukla, University of New Brunswick’deki bir grup öğrenci ve öğretim üyesini bir araya getirerek insan kaçakçılığını blok zinciri kullanarak önlemeye yönelik Gray Wolf Analytics adlı bir yapı kurdu. Pandemi patlak verdiğinde bu grup hastaların kimlerle temas ettiğini belirlemeye yöneldi ve isimlerini Safe Contact olarak değiştirdi. Ancak ölçek anlamında küçüklerdi. Bu sorunu çözmek için Scale Up Atlantic Canada’ya dahil oldular ve hızlıca yol alıp piyasaya çıkmalarına destek olan iki yazılım şirketiyle tanışıp işbirliği yaptılar.
Sosyal izolasyon ve videokonferansların artması girişimcilerin gerek yerelde gerekse uluslararası arenada daha hızlı iletişimler kurmasına imkan veriyor. Eksik kalan tek noktaysa tedarikçiden piyasaya giden değer zincirini birbiriyle etkin biçimde bağlayabilmek. Ekosistemlerin birbiriyle etkileşime geçmesinin güzel tarafı şu: Bir sistemdeki onlarca şirketi onlarca diğer şirketle kolaylıkla ilişkilendirebilmemiz mümkün.
Liderliğin nereden doğacağı belli olmaz. Özellikle kriz zamanlarında eğitimciler, hükümet yetkilileri, iş dünyası temsilcileri ve girişimciler yeni işbirliklerinde kritik katalizör görevi görebilirler. Girişimcilerin ve bu tür toplulukların mevcut pandemiye ne kadar hızlı yanıt verdiğini gördükçe birçok yerel firmanın bu yöntemle dayanıklılığını artıracağına ve büyüme fırsatları yakalayacağına olan inancımız da artıyor.
