Stanford’da yakın zaman önce göreve başlayan yardımcı doçent Ashley Martin ile Columbia profesörlerinden Katherine Phillips insanlara cinsiyet farklılıklarının önemi hakkında çeşitli ifadeler vererek bunlarla hangi ölçüde hemfikir olduklarını sordu. Bu çalışma ile araştırmacılar, erkeklerin ve kadınların benzerliklerine odaklanan (“cinsiyet körlüğü”) kadınların, kadınların özgün özelliklerini övmeyi destekleyen (“cinsiyet farkındalığı”) kadınlardan daha güçlü hissettiklerini ve daha özgüvenli olduklarını gördüler. Araştırmacıların vardığı sonuç şuydu:
KADINLAR CİNSİYETİ ÖNEMSİZ GÖRDÜĞÜNDE KAZANIYOR.
PROFESÖR MARTIN, TEZİNİ SAVUN
Martin: Bu ve dört farklı çalışmada aynı kalıbı gördük: Farklılıkları önemsiz görmek kadınların daha özgüvenli olmasını sağladı. Kadınlar işteki meydan okumaların üstesinden gelebileceğini düşündü. Başkalarının fikirlerine daha rahat karşı çıktılar. Daha fazla risk ve inisiyatif alacaklarını, müzakere edeceklerini belirttiler. Bu sonuçlar, erkeklerin domine ettiği ortamlarda çok daha güçlüydü.
HBR: Cinsiyeti önemsiz görmek ne anlama geliyor? Cinsiyet körlüğü ve cinsiyet farkındalığı eşitlik elde etmek için geliştirilen stratejilerdir. Farkındalık cinsiyet farklılıklarını kabul etme ve benimsemeyi destekleyen uygulama veya inançlar bütünüdür. Cinsiyet körlüğü ise, görüldüğü üzere tam tersidir, ancak tam olarak farklılıkları görmezden gelme anlamına gelmez. Bunların vurgusunu, önemini azaltmak ve bunları diğer faktörlerden daha az önemli görmek anlamına gelir. Hem benzerliklere odaklanmakla hem de bireysellikle ilişkilidir. Bir kişiyi kadın olarak farklı kılan şey değil, insan olarak eşsiz yapan şeyle ilgilenir. İki strateji de iyi niyetlidir fakat hangisinin daha iyi olduğu konusu belirsizdir.
Cinsiyet körlüğünün daha iyi olduğunu söylüyor gibisiniz. Bulgularımız belirli bağlamlarda öyle olduğunu söylüyor. Körlük iş hayatında ilerlemek için gerekli olan girişkenlik, rekabetçilik, risk alma gibi özelliklerin yaptığı “erkek” çağrışımını ortadan kaldırıyor. Bu özellikleri “cinsiyetsizleştirmek” kadınların kendilerinde bunları bulmasını ve daha özgüvenli olmasını sağlıyor.
Kadınların iş yerinde daha çok saygı görmesi için cinsiyetlerini önemsiz görmeleri gerektiğini duymak biraz üzücü. Bunu aşmadık mı? Cinsiyet körlüğü mantığa aykırıdır, zira genelde çeşitliliği övmemiz gerektiğini duyarız. Ancak sorun çeşitliliği benimsemek değildir. Sorun vurguladığımız farklılık türleridir.
"Kadınlara göre,“farklılıkları” vurgulamak, onların liderlik yetilerine ilişkin algıları olumsuz yönde etkiliyor."
Hangi farklılıklar sorun yaratır? Burada bahsettiğim; temel kişilik, ilgi alanları, yeteneğe dayalı farklılıklardır. Dürüst olmak gerekirse bunlar aslında kadınlar ve erkeklerin neyde iyi olacaklarını, neyi seveceklerini söyleyen basmakalıp yargılardır. Yaptığımız ilk çalışma gösterdi ki kadınlara cinsiyet farklılıkları sorulduğunda akıllarına gelen ilk şey girişkenlik, bağımsızlık, rekabetçilik ve aksiyon alma oluyor. Bu özellikleri hâlâ erkeklerle ve liderlerle ilişkilendirme eğilimindeyiz. Bu çalışmayla şunu gördük ki kadınlara göre, “farklılıkları” vurgulamak, onların liderlik yetilerine ilişkin algıları olumsuz yönde etkiliyor.
O halde neticelerde değil, yeteneklerde görülen farklılıkları önemsiz görmekten bahsediyoruz? Kesinlikle. Kadınların karşılaştığı sistemik eşitsizlik gibi mevcut sorunları önemsiz görmek istemeyiz. İnsanların karşılaştığı farklı davranış şekilleri ve fırsatları görmeyen liyakata bağlı politikaların kadınlar ve azınlıklara zarar verdiği ortaya kondu. Eğer bu farklılıklara gözlerinizi kapatırsanız kurumunuzda kadınların özgüvensiz hissetmesine yol açan sistemik sorunları görmezden gelmiş olursunuz. Bu tehlikelidir.
Cinsiyet körlüğünü çok dikkatli bir şekilde uygulamak gerekir. Bu, kadınların farklı yetenek ve yetkinlikleri olduğu şeklindeki yanlış düşünceyi yok etmeye yöneliktir.
"Cinsiyet farklılıklarının var olmadığını söyleyen bir makaleyi okuyan kadınlar daha özgüvenliydi."
Fakat cinsiyetinizi önemsiz görmek biraz… yapay geliyor sanki. Öyle değil mi? Kesinlikle değil. Cinsiyet körlüğü kadınların erkekler gibi davranması gerektiği anlamına gelmez, belirli özelliklerin kadınlar ve erkeklerle ilişkilendirildiği fikrini yok eder. Hatta bence cinsiyet farkındalığının da yapaylığı teşvik etme riski var, özellikle kadınlar kendilerini ille de “feminen” olarak tanımlamıyorlarsa. Cinsiyet farklılıklarını ön plana çıkarmak ve kadınlara—ve erkeklere— işe kendi doğal halleriyle gelmelerini söylemek bu doğal hallerinin cinsiyetleri etrafında döndüğünü varsaymaktır. Cinsiyet körlüğü erkekler ve kadınlar için doğal hallerinin ne olduğunu tanımlamaktansa insanların gerçekten kendileri olmasına olanak sağlar.
Cinsiyet körlüğü kadınların daha özgüvenli olmak için benimseyebileceği bir şey mi? Evet, bunu test ettik. İnsanlara iş yerinde eşitliğin nasıl sağlanacağına ilişkin bulguları anlatan bir gazete makalesi okuttuk. İnsanların yarısı cinsiyet farklılıklarının aslında var olmadığını ve gruplar arası uyumu yakalamak için benzerliklere odaklanmamız gerektiğini söyleyen bir makale okudu. İnsanların diğer yarısı ise bu farklılıkları vurgulamamız gerektiğini, kadınların değer yaratmak için muhteşem yetenekleri olduğunu ve bunları benimseyerek uyumu yakalayabileceğimizi söyleyen bir makale okudu. Daha sonra cinsiyet körlüğü mesajını okuyan kadınların daha özgüvenli olduğunu gördük. Bu kadınlar “Zorlukların üstesinden gelebilirim.” ve “İş yerinde insanların fikirlerine karşı çıkmakta ve onlara meydan okumakta daha rahat hissediyorum.” gibi ifadelerde yüksek oranlara sahipti. Bu hem deney öncesindeki ifadeleriyle hem de farkındalık grubuyla karşılaştırıldı.
"Kadınlar basmakalıp “erkek” özellikleriyle kendilerini özdeşleştirdiğinde daha çok aksiyon alıyorlar."
Erkekler üzerinde çalışma yaptınız mı? Evet, yaptığımız bir çalışmada cinsiyet körlüğünün erkeklerin özgüvenini etkilemediğini gördük. Fakat başka bir çalışmada ise erkeklerin özgüvenini düşürdüğü sonucuna vardık. Bu bizim argümanımızla tutarlı, zira ön plana çıkardığımız farklılık türleri iş yerinde avantajlı olarak görülen, erkeklere atfedilen basmakalıp yargılar. Dolayısıyla bunları önemsiz görmek erkeklerin daha az özgüvenli hissetmelerine yol açacaktır.
Özgüveni daha yüksek olması gerekenlerin, (kendinden daha az emin olması gereken) erkekler değil kadınlar olduğunun farkında mıyız? Hem erkeklerin hem kadınların, yetenekleri konusunda aşırı özgüvenli olduğunu, ancak erkeklerin kadınlardan daha aşırı özgüvenli olduğunu gördük. Bu, kadınların öz değerlendirmelerinde daha doğru olmasından kaynaklanıyor olabilir, fakat sorun erkekler ve kadınlar arasındaki uçurum.
Özgüvenin fiili davranışlarla sonuçlandığını gördünüz mü? İnsanlara birkaç senaryo hakkında sorular sorup cevaplarını derecelendirdik. Örneğin bir kadına blackjack’te belirli bir el gelirse, başka bir kart ister mi? Bir maaş görüşmesinde hayalindeki maaşını almak için çabalar mı? Kadınlar basmakalıp erkek özellikleriyle kendilerini özdeşleştirdiğinde (cinsiyet körü bir kuruluşta bunu yapma ihtimalleri yüksektir) daha özgüvenli hissediyor ve daha çok aksiyon alıyorlar.
Cinsiyet körlüğü ırka dayalı renk körlüğü ile aynı mı? Kullandığımız dilin ve testlerin büyük kısmını ırk üzerine yapılan araştırmalardan almış olsak da, hayır. Ancak en azından Amerika’da ırk hakkında konuştuğumuz şeyler cinsiyet hakkındakilerle aynı değil. İnsanlardan ırk farklılıklarını görmezden gelmelerini istediğimizde genellikle farklı ırklardan insanların karşılaştıkları davranışlardaki sistemik ve yapısal farklılıkları görmezden gelirler. Bu yüzden ırkın farkında olmanın faydalarını görebiliriz. Cinsiyet körlüğüyle görmezden geldiğimiz farklılıkların çoğu sistemik değil, basmakalıp yargılar. Yani teoride ırka dayalı renk körlüğüne benzer, ama uygulamada farklıdır.
Yöneticiler cinsiyet körlüğü yaklaşımını nasıl benimseyebilir? Çalışanlarını görevlendirirken ve onlara birtakım sorumluluklar verirken basmakalıp yargıları güçlendirmekten kaçınabilir ve astlarıyla etkileşim kurabilirler. Örneğin kadınlardan genellikle ofisi idare etmeleri isteniyor, ya da kadınlara duygusal işler veriliyor. Bunun sebebi insanların, kadınların bu tür görevlerde daha iyi olduklarını düşünmesi. İnsanlar erkeklerin ve kadınların ilgi alanları, istekleri hakkında varsayımlar yapar. Cinsiyet körlüğü bu varsayımları en aza indirerek her bir kişiye bir birey olarak yaklaşmayı mümkün kılıyor.
İşe giderken cinsiyetimi önemsiz görmek için ne yapmalıyım? Kimseye cinsiyet kimliklerini sessize almalarını ya da feminenliği reddetmelerini söyleyemem. Unutmamanız gereken şey cinsiyetinizin sizi sınırlamadığıdır. Erkeklerin ve kadınların doğaları gereği farklı rollere daha uygun oldukları yanlıştır. Belirli şeylerde erkekler ve kadınlar daha iyi ya da kötü değildir. Kendinize sadece etrafınızdaki herkes kadar sizin de fırsatlara ve ilerlemeye hakkınız olduğunu hatırlatın.
